Öksürük tıbbi ve sosyal öneme sahip bir belirtidir. Hava yollarını yabancı maddelerden ve aşırı sekresyondan (salgı) temizleyen bir refleks olup, basit bir viral enfeksiyon sonucu olabileceği gibi akciğer kanserinin habercisi olabilir.  

ÖKSÜRÜK ŞİKAYETİ İHMALE GELMEZ 

Özellikle öksürüğün toplam süresi ve kanlı balgam, nefes darlığı, kilo kaybı, göğüs ve sırt ağrısı, hırıltılı-hışırtılı solunum gibi ek bulguların varlığı son derece önemlidir. Sigara içenlerde 2-3 haftayı geçen öksürükler daima dikkate alınmalı ve bir göğüs hastalıkları uzmanına başvurulmalıdır. 

“N.Ö, 55 yaşında bayan hasta, 30 yıldır günde ortalama 1 paket sigara içmekte ve son yıllarda kışları sabah uyandığında tekrarlayan balgamlı öksürük şikayeti mevcut. Aynı zamanda mevsimsel alerjisi olduğundan yılın bahar aylarında toplam 2 ayı bulan öksürük yakınmaları oluşmaktadır.

Yeni tanı aldığı hipertansiyon nedeniyle aile hekimi bir ilaç başlamış, inatçı öksürüklerinin şiddeti artınca bu ilaca bağlı olabileceği düşünülmüş ve değiştirilmiş. Öksürük devamı üzerine iç hastalıkları hekimine giden hastaya tek yönlü akciğer grafisi çekilmiş, öksürük kesici bazı ilaçlar verilmiş.

Toplamda 2 ayı geçen öksürük şikayetine kanlı balgam çıkarma eşlik edince hasta bir şeylerin ters gittiği düşünmüş. Şiddetli öksürükler yüzünden göğüs kemiklerinde ve karın kaslarında ağrı, idrar kaçırma sorunları da başlayan  hasta göğüs hastalıkları polikliniğimize başvurdu.

Aile öyküsü alındığında dayısının akciğer kanseri nedeniyle hayatını kaybettiği öğrenildi. Çekilen bilgisayarlı tomografi (toraks BT) de akciğerde kitle saptanan hastanın ileri tetkiklerinde kanserin metastaz (yayılma) yapmış olduğu görüldü, hasta onkoloji merkezine yönlendirildi.” 

Günlük pratikte polikliniklerimizde azımsanmayacak kadar çok sayıda karşılaştığımız benzer hastalık öykülerindeki ortak özellik; inatçı ve uzun süreli öksürüğün çeşitli gerekçelerle ihmal edilmiş olmasıdır.

Hastalar “sigara içiyorum, öksürmem normal” “alerjim var bu yüzden sürekli gıcık şeklinde öksürüyorum” “tansiyon ilacım öksürük yapıyor” vb düşünceler nedeniyle bu belirtileri ihmal ediyor ve doktora başvuru sürecini geciktirebiliyorlar.

Sürelerine göre öksürük; akut (üç haftadan kısa), subakut (3-8 hafta) ve kronik (8 haftadan uzun) olarak üçe ayrılır. Göğüs hastalıklarına başvuranların %10-38’ inde kronik öksürük bulunmaktadır.

Bu şikayetle başvuranlara ilk sorulması gereken soru; sigara ve bazı tansiyon kontrol edici ilaçların (ACE inhibitörleri) kullanılıp kullanılmadığıdır. Akciğer grafisi normal, ACE inhibitörü ilaç kullanmayan, sigara içmeyen kişilerde en sık 3 kronik öksürük sebebi:

Postnazal (geniz arkası) akıntı sendromu (diğer adıyla üst solunum yolu öksürük sendromu)

Astım

Reflü (mide asidinin yemek borusuna kaçması)'dır.  

Akciğer grafisinde anormallik olması durumunda; akciğer tüberkülozu (verem), bronş kanseri, bronşektazi (geçirilmiş ağır akciğer enfeksiyonları sonrası oluşan kalıcı bronş genişlemesi), iyileşmesi geciken pnomoni (zatürriye), sarkoidoz, sol kalp yetmezliği, KOAH (Kronik Tıkayıcı Akciğer Hastalığı) gibi sebepler altta yatıyor olabilir, bu tür vakalarda ileri tetkik yapılması gerekir.  

Akciğer kanseri ne yazık ki günümüzde halen geç tanı alan bir hastalıktır. Tümörün öksürüğe yol açabilmesi için hava yollarını etkilemesi gereklidir.

Ağır sigara içicilerinde öksürük karakterinde değişiklik olması, kanlı balgam (hemoptizi) eşlik etmesi çok önemlidir, akciğer kanseri tanısı konulan hastaların yaklaşık %65’ inde başvuruda öksürük yakınması vardır.

İnatçı öksürüğe eşlik eden ses kısıklığı ileri evre akciğer kanseri veya gırtlak kanseri belirtisi olabilir. Kronik sinüzit, alerjik rinit, reflü gibi inatçı öksürük nedenleri araştırılırken, ses kısıklığı olan hastalarda da detaylı kulak burun boğaz muayenesi tanıya büyük katkı sağlar.  

Özetle inatçı öksürüğü olan hastalarda izlenecek yol; detaylı bir hastalık öyküsü alınması, ayrıntılı fizik muayene, bazı kan tetkikleri, akciğer grafisi, solunum fonksiyon testleri gerekli durumlarda akciğer tomografisi ve bronkoskopi gibi ileri tetkiklerin yapılması olmalıdır.